زیباترین مساجد ایران ؛ شکوهی معنوی در بازی هنر، سلیقه و معماری - وبلاگ دوین

به گزارش وبلاگ دوین، گاهی اوقات زیباترین مساجد ایران و بناهای ماندگاری قدیمی دیگر باعث می شوند، انگشت به دهان از خود بپرسیم چطور و چگونه در سال های سال پیش، بدون ارتباطات و امکانات امروزی، آثاری به این شکوه و زیبایی و البته دقت در معماری ساخته شده اند. وقتی از زیباترین مساجد ایران می گوییم، از هندسه، طراحی و تقارن حرف می زنیم. در این مقاله با زیباترین ها آشنا می شوید.

زیباترین مساجد ایران از شهرهای مختلف ایران

1. مسجد نصیرالملک، شیراز

فرقی نمی کند که مسلمان هستید یا مذهب و آیین های دیگری را برای خود در زندگی انتخاب کرده اید؛ در هر حال، پا گذاشتن به مسجد نصیرالملک شیراز برایتان مساوی خواهد بود با هجومی از رنگ های زیبا که شما را در هاله ای از معنویت اسیر خود می کنند. به مسجد نصیرالملک، مسجد صورتی هم می گویند و این به خاطر وجود کاشی های متعدد با طیفی از رنگ صورتی است. شیشه های رنگی پنجره های این مسجد و پاشیدن نورهای رنگی روی فرش ها در صبح، به شدت دیدنی می گردد.

نصیرالملک در گود عربان یا همان محله اسحاق بیگ قدیم واقع است و یکی از آثار ملی ایران به شمار می رود. محمدحسن معمار در طی 12 سال از سال 1255 خورشیدی تا 1267 این بنا را به دستور میرزاحسن خان (ملقب به نصیرالملک) ساخته است. مسجد نصیرالملک دو ایوان دارد؛ ایوان های شمالی و جنوبی که البته با هم تقارن ندارند. حوض سنگی و فواره های آن در حیاط هم از دیدنی های مسجد است که در کنار تاق کاشی کاری شده و هفت رنگ مسجد بسیار زیبا به نظر می رسند. اگر به شیراز سفر کردید، دیدن مسجد نصیرالملک را که یکی از زیباترین مساجد ایران است هرگز از دست ندهید.

2.شاه چراغ، شیراز

شاه چراغ هم مسجد است و هم مزار پسر ارشد امام هفتم شیعیان یعنی امام موسی کاظم و آرامگاه برادر امام رضا. شاید برایتان سوال باشد که کدام یک از این دو عزیز ازدست رفته، همان شاه چراغ معروف هستند. در پاسخ باید گفت که میرسیداحمد یعنی پسر امام موسی کاظم به شاه چراغ معروف است.

اجازه بدهید که این مسجد را برایتان توصیف کنیم تا دریابید که وقتی از زیبایی و سلیقه حرف می زنیم، دقیقا منظورمان چیست. گنبدی آبی در کنار مناره هایی طلایی؛ اگر این ترکیب رنگی خواستنی بنا در سالیان قدیم نشان گر سلیقه و شعور هنری بالا نیست. پس چیست؟

وقتی وارد مسجد می شوید، جهانیی دیگر از زیبایی مقابل چشمانتان ظاهر می گردد؛ هزاران قطعه آینه بر در و دیوار مسجد شاه چراغ و انعکاس نورها در فضای مسجد هم زیباست و هم کاملا روحانی.

آینه ها و بازی نور باعث می گردد که لقب شاه چراغ برای این امام زاده و مسجد کاملا بامسمی و بامعنی باشد. اگر بخواهید بدانید که چه کسی بانی ساخت این مسجد زیبا بوده باید شما را با ملکه تاشی خاتون یعنی مادر ابواسحاق اینجو آشنا کنیم که از پادشاهان فارس در گذشته بوده است.

این بانوی اثرگذار با ساخت مسجد در حوالی مزار شاه چراغ و احداث مدرسه در نزدیکی آن، بناهایی به یادماندنی و ارزشمند برای شیراز و البته ایران به جای گذاشته است.

سال ساخت این مسجد که بی شک از زیباترین مساجد ایران به شمار می رود به سال های 745 تا 750 هجری قمری بازمی گردد. علاوه بر آینه کاری های مسجد، استفاده از خطوط فارسی و عربی برای تزئین نمای اطراف آینه ها و کاشی های مسجد هم به دیدنی تر شدن آن کمک شایانی کرده است.

3. مسجد امام، اصفهان

مسجد امام فضایی بهشتی و فرازمینی دارد. باور کنید پای هیچ اغراقی در میان نیست ولی این مسجد و طیف آبی رنگ در و دیوارش که سایه ای معنوی بر بازدیدنمایندگان می اندازد، بی شک دیدنی است.

اگر مسجد امام زیباترین مسجد ایران نباشد، قطعا یکی از زیباترین مساجد ایران است. کاشی ها، رنگ آنها، طرح های ظریف شان و ویژگی های خاص بنا مانند آکوستیک بودن دیوارها باعث شده تا مسجد امام یا مسجد شاه که به نام های دیگری مانند مسجد سلطانی و مسجد جامع عباسی هم معروف است، شاهکاری در جهانی معماری و هنر به حساب آید.

این مسجد در حوالی میدان نقش جهان اصفهان قرار گرفته است و آن قدر زیبا و مهم است که علاوه بر اینکه به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده در فهرست میراث جهانی یونسکو هم قرار گرفته است. سال ها پیش در زمان شاه عباس صفوی، مسجد امام به دستور همین شاه ساخته شده و خطاطان قابل ایرانی با خط خوش خود، نوشته هایی را در این بنا به یادگار گذاشته اند.

کاشی های هفت رنگ، کتیبه های خوشنویسی شده، سنگ های مرمری و هر چیز کوچک و بزرگی در این مسجد در نهایت زیبایی و ظرافت طراحی و ساخته شده است. نمای مسجد شاه یا امام از میدان نقش جهان هم نمای موردعلاقه عکاسان خو ش ذوق و البته گردشگران خارجی و داخلی است. یکی از نکات برجسته این بنا، به کارگیری رنگ آبی در بخش های مختلف آن است. حضور این رنگ در مکانی مانند مسجد به معنویت و روحانی ترشدن فضا کمک می کند.

4. مسجد شیخ لطف الله، اصفهان

مسجد شیخ لطف الله هم یکی از زیباترین مساجد ایران است که برخلاف مساجد دیگر، مناره ندارد. این مسجد هم در ضلع شرقی میدان نقش جهان قرار گرفته است و قدمت آن به قرن 11 هجری می رسد. می دانید این یعنی چه؟ یعنی در شهر اصفهان، گنجی قدیمی داریم که باید با نهایت سعی مان از آن پاسداری کنیم.

با گذر خورشید از فراز گنبد مسجد، کاشی های کرم رنگ، هاله ای از رنگ صورتی به خود می گیرند. دستور ساخت این مسجد زیبا را شاه عباس صفوی صادر کرده و استاد محمدرضا اصفهانی معمار آن بوده است. علاقه و توجه صفویان به اسلام و شیعه باعث شده تا یادگارهای زیبا و ارزشمندی از آن دوران در قالب مساجدی دیدنی باقی بماند.

کاشی های معرق کاری شده داخلی و بیرونی مسجد شیخ لطف الله و کتیبه های آن که مزین به خط ثلث اساتید خبره هستند، آن را در فهرست زیباترین مساجد ایران قرار می دهد. این مسجد، آن قدر دیدنی است که پروفسور آرتور پوپ آمریکایی که مورخی شهیر است در وصف آن گفته، کوچک ترین نقطه ضعفی در این بنا دیده نمی گردد. نقشه، طرح، اندازه ها و زیبایی شناسی در این اثر معماری از بیست نمره، صد می گیرد.

5. حرم حضرت معصومه، قم

اگر گذرتان به شهر قم افتاده باشد، حتما حرم حضرت معصومه، خواهر امام رضا را دیده اید. این مسجد هم با گل ها و شکل های متقارن تزئینی به کاررفته در دیوارها و ورودی بزرگ و باشکوهی که دارد در دسته زیباترین مساجد ایران قرار می گیرد. هر چند حرم حضرت معصومه از نقطه نظر مذهبی و زیارتی بسیار معروف است اما ساختار معماری و تزئیناتش، آن قدرها که باید و شاید ستوده نشده است.

جالب است که طراحی این مکان مذهبی که در واقع، مزار بانویی معصوم و ارزشمند برای مسلمانان است، حس و حالی کاملا زنانه دارد. این مسجد در سال 950 هجری بنا شده و کار کاشی کاری آن را استاد امیرمظفر احمدبن اسماعیل در سال 605 هجری بر عهده گرفته است.

حدود هشت سال طول کشیده تا کاشی کاری های دیدنی مسجد به سرانجام برسد. به نظر می رسد که صرف این همه زمان و دقت واقعا ارزش داشته و اثری از معماران ایرانی به جای مانده که برای هر بازدیدنماینده ای مجذوب کننده است. علاوه بر حضرت معصومه، پادشاهان صفوی مختلفی از جمله شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین هم در این مکان دفن شده اند.

6. مسجدجامع یزد، یزد

اگر بدانید مسجد جامع یزد حدود یک قرن است که در این شهر زیبا سرفراز و سربلند زندگی کرده قطعا به هنر و معماری ایرانی می بالید. این بنا فقط مسجدی برای عبادت کردن نیست بلکه شاهکاری تاریخی است که دوره های مختلف تاریخ را از سر گذرانده و ردپایی از تجربه حضور در هر یک از این دوره ها در آن قابل مشاهده است. بخشی از مسجد جامع یزد از دوره ساسانیان برایتان می گویند و بخش دیگری از دوره تیموری، ایلخانی و… . کاشی های زیبا، مناره ها و سَردَر بزرگ این مسجد یزدی، آن را در شاهکارهای معماری قرن نهم هجری ایران قرار می دهد. بلندی مناره های مسجد به 52 متر می رسد. کاشی های معرق کاری شده و گنبد و سقف آن هم که دیگر جای خود دارند. به یزد زیبا سفر و حتما از یکی از زیباترین مساجد ایران یعنی مسجد جامع هم دیدن کنید.

در این سفر و بازدید از مسجد جامع به کتیبه های دیدنی اش هم دقت داشته باشید. کتیبه هایی با خط ثلث و کوفی که هم زیبا هستند و هم ارزش تاریخی زیادی دارند. مسجد جامع یزد دارای نقشه ای چهارگوش است و ظاهرا از کعبه در طراحی آن الهاماتی گرفته شده است. این سبک از طراحی نقشه در معماری اسلامی جایگاه ویژه ای دارد. اگر دوست دارید به مکانی سفر کنید که پر از زیبایی و آرامش است، مسجد جامع در یزدِ دوست داشتنی را از یاد نبرید.

7. آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، اردبیل

ایران پُر است از مکان هایی دیدنی که از سوی یونسکو به ثبت جهانی رسیده اند و از نظر اعتبار و ارزش در شمار میراث های جهانی قرار گرفته اند. آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، واقع در اردبیل، هم یکی از این موارد است.

شیخ صفی الدین، بزرگ دودمان صفویان در کنار شاه اسماعیل اول، مادر شاه اسماعیل و افراد دیگری از بزرگان و مشایخ دوران صفوی در این آرامگان دفن شده اند. ساختار و تزئینات این مسجد، تلفیقی است از اصول معماری و سنت های ایرانی و تصوف. در بخش های مختلف آرامگاه می توان شاهد تزئینات نمادینی بود که از هفت مرحله صوفی گری و اعتقادات صوفیان می گوید.

علاوه بر موزه ای که در این آرامگاه وجود دارد و در آن اشیایی متعلق به دوران های گذشته تاریخی به نمایش گذاشته شده است. کتیبه های زیبا، کاشی کاری ها و نقره کاری و نقاشی های موجود در این آرامگاه به ارزش هنری آن به شدت اضافه می کنند.

نکته نه چندان خوشایندی که درباره این مسجد زیبا وجود دارد، خروج برخی از آثار و اشیای موجود در آن در طی تاریخ و نگهداری از آنها در کشورهای دیگر است. برای مثال، فرشی بسیار نفیس در این مسجد وجود دارد که هم تای آن در حال حاضر در لندن نگهداری می گردد. در پِی عهدنامه ترکمانچای هم که کتابخانه بزرگ و ارزشمند شیخ صفی به روس ها واگذار می گردد. تأسف واژه کوچکی برای چنین دردهای تاریخی است.

8. مسجد کبود، تبریز

در سال 845 هجری، مسجد کبود تبریز ساخته شده است. اگر این روزها به آن سر بزنید هنوز هم با وجود گذشت زمان و تخریبی که زلزله سال 1158 هجری به آن وارد کرد، زیبایی های مسجد کبود انکارناشدنی است. رنگ لاجوردی، رنگ غالبی است که در کاشی کاری های متنوع مسجد دیده می گردد. کتیبه هایی با خط کوفی و ثلث و بنای آجری اصلی باعث می شوند که مسجد کبود هم راهی به فهرست زیباترین مساجد ایران پیدا کند.

معماری پیچیده این مسجد، کار مرمتش را تاحد زیادی سخت کرده است ولی باز هم نمی توان از بی کفایتی ها در نگهداری از این مکان تاریخی ارزشمند گذشت. در مسجد کبود مزار جهانشاه، فرمانده مهم و قدرت مند قراقویونلوها و همسرش خاتون جان بیگم هم وجود دارد.

اگر بخواهیم مروری بر تاریخ این مسجد داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که سرنوشت با آن زیاد مهربان نبوده است. چون علاوه بر زلزله که بخشی از آن را مخدوش و نمایَش را تاحدی نازیبا کرده، رسیدگی نکردن به بنا در حال حاضر هم موجب تخریب دیوارهای مسجد شده است. لوله کشی نامناسب گاز شهری از دلایل تخریب دیوارهای مسجد بوده و این همه سهل انگاری در قبال اثری ماندگار و دیدنی جای تعجب دارد.

9. مسجد آقابزرگ، کاشان

مسجد آقابزرگ هم زیباست و حال وهوایی معنوی دارد. اما از اینها که بگذریم، حیاط مجذوب کننده آن باعث می گردد تا گشت وگذار در مسجد باصفاتر هم بگردد. در اواخر پادشاهی محمدشاه، ملامهدی نراقی که به آقابزرگ معروف بوده، مدرسه و مسجدی می سازد که تا هنوز پابرجا و دیدنی است. یکی از نقاط شاخص مسجد آقابزرگ، صفا و صمیمیت فضای آن عنوان می گردد. این صمیمیت و راحتی که به بازدیدنمایندگان القا می گردد تا حد زیادی مدیون گنبد ساده و دیوارهای آجری مسجد است.

اگر دوست دارید که در افکارتان غوطه ور شوید و در پی حسی معنوی می شد، قدم زدن در حیاط مسجد آقابزرگ کاشان و سر زدن به داخل آن می تواند حسابی راضی تان کند. این بنا طوری ساخته شده است که در فصول گرم سال، هوایی خنک در ساختمان به گردش درمی آید. این حجم از دانش و خلاقیت در معماری در آن سال ها به شدت قابل تأمل است.

10. مسجد گوهرشاد، مشهد

گوهرشاد بانویی بوده که دستور بنای مسجد معروف گوهرشاد را داده است. اگر به حرم امام رضا رفته باشید حتما این مسجد را در مجموعه زیارتی حرم دیده اید. گوهرشاد که همسر شاهرخ، یکی از پادشاهان تیموری بوده است. این مسجد بارها مورد هجوم خشم طبیعت (زلزله سال 1084) یا انسان ها (گلوله باران روس ها در سال 1330) قرار گرفته ولی همچنان به حضور قدرتمند خود به عنوان یکی از زیباترین مساجد ایران ادامه می دهد.

هم جواری با حرم امام رضا از مسجد گوهرشاد، مکانی پربازدید ساخته و موقوفات بسکمک به آن تعلق می گیرد که بخش اعظم آن مدیون ارادتی است که مردم شیعه به حضرت رضا دارند. گنبد مسجد گوهرشاد، حدود 41 متر ارتفاع دارد و از بیرون با آجرهای لعاب دار و خط کوفی تزئین شده است. دو مناره مسجد هم هر یک ارتفاعی 43 متری دارند.

لازم نیست که توصیه کنیم در سفرتان به مشهد سری هم به مسجد گوهرشاد بزنید. چون حتما به زیارت امام رضا می روید و حتما در مجموعه زیارتی اش، چشمتان به جمال گوهرشاد هم روشن می گردد.

در آخر

دقیقا نمی توان گفت که زیباترین مساجد ایران کدام ها هستند. چون چیزی که مکان های مذهبی را زیبا و به یادماندنی می کند، بیش از خشت ها و کاشی ها، حس وحالی است که در بازدیدنمایندگان به وجود می آورند. شاید اگر بخواهیم از مساجد معنوی ایرانی بگوییم، این فهرست بسیار طولانی گردد. اما در هر حال، زیبایی های معماری و دقتی که در تزئینات مساجد این فهرست به کار گرفته شده، از نقطه نظر هر بازدیدنماینده ای مجذوب کننده، دیدنی و البته فراموش نشدنی خواهد بود.

منبع:عـلی بـابا